သစၥာနီရဲ႕ သမိုင္းကို ျပန္ၾကည့္ရင္ ၁၉၉၆ ခုႏွစ္ကစၿပီး ဒီေန႔အထိ ကဗ်ာ၊ ဝတၳဳ၊ ေဆာင္းပါးေတြ ေရးသားေနတဲ့ စာေရးဆရာ တစ္ေယာက္ အျဖစ္ ေတြ႔မွာပါ။ “နစ္ေရွးရဲ႕ ပင္လယ္” လို ကဗ်ာနဲ႔ “တိမ္ႏွင့္လူ”လို ဝတၳဳမ်ိဳးေတြ ေရးခဲ့တဲ့ ဆရာ႔ ရဲ႕ စာေပ ျဖတ္သန္းမႈက စိတ္ဝင္စားစရာ ေကာင္းေနပါတယ္။
“မပြင့္မီက ေၾကြႏွင့္သည္” ဝတၳဳတိုေလး ၁၉၆၆ ခုႏွစ္၊ ရုပ္ရွင္သစ္ မဂၢဇင္းမွာ ပထမဆံုး ေဖာ္ျပ ခံရတုန္းက ဆရာ႔ ကေလာင္နာမည္က မင္းေက်ာ္မိုးနဲ႔လား၊ သစၥာနီနဲ႔လား…
သစၥာနီနဲ႔၊ ဒါေပမဲ့ေနာက္က “ဥကၠလာ”လို႔ပါေသးတယ္။ သစၥာနီ (ဥကၠလာ)ေပါ့။ ၁၉၇၈ ခုႏွစ္ ေနာက္ပိုင္းက်မွ ဥကၠလာကို ျဖတ္ပစ္ လိုက္တာ။
သစၥာနီ ဆိုတဲ့ ကေလာင္ ဘယ္လို ရွင္သန္ခဲ့သလဲ ေျပာျပပါ ဆရာ။
သိပ္ထူးထူးျခာျခားေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ကေလာင္နာမည္ မွာလည္း သူ႔ေခတ္နဲ႔သူ ရွိၾကတယ္။ ဥပမာ “ယဥ္” ေခတ္ဆိုရင္ ေမာင္ယဥ္ေခ်ာ၊ ေမာင္ယဥ္ေမႊး၊ ေမာင္ယဥ္မြန္ေပါ့။ “နီ” ေခတ္ကေတာ့ ေနေသြးနီကစၿပီး ပုလဲနီ၊ သဇင္နီေပါ့။ ဆရာကေတာ့ ေခတ္အလိုက္ “နီ” လိုက္တာ မဟုတ္ဘူး။ စႏၵရားခ်စ္ေဆြ သီခ်င္းႀကိဳက္လို႔၊ “ခ်စ္ ခ်စ္ ခ်စ္တာသူ႔ကို အို” ဆိုတဲ့ သီခ်င္းထဲမွာ “သစၥာနီဦးထိပ္ခ်ီ” လို႔ဆိုတဲ့ စကားလံုးပါတယ္။ အဲဒါကိုႀကိဳက္လို႔ ေရြးလိုက္တာ။ “မင္းေက်ာ္မိုး” ဆိုတဲ့ ကေလာင္အျပင္ “သင္းလႈိင္ျမင့္”၊ “မိခ်မ္းျမ” ကေလာင္ အမည္ေတြနဲ႔ လည္း ေရးဖူးတယ္။ ကိုယ့္ လက္ရာကို စိတ္မခ်ေသးလို႔ စမ္းသပ္တာ။ ညံ့ေနရင္ “သစၥာနီ” ဆိုတဲ့ ကဗ်ာေရးတဲ့ နာမည္ကို သြား မထိခိုက္ေအာင္ေပါ့။ ၁၉၇၆ ေလာက္က ရွဳမဝ မဂၢဇင္းမွာ ပါခဲ့တဲ့ “ကုန္စိမ္းေတြ ပုပ္ကုန္လိမ့္မယ္” ဝတၳဳက်ေတာ့ ႀကိဳက္လည္း ႀကိဳက္၊ စိတ္လည္း ခ်သြားၿပီမို႔ အဲဒီေနာက္ပိုင္း “မင္းေက်ာ္မိုး” နဲ႔ မေရးေတာ့ဘဲ “သစၥာနီ” နဲ႔ပဲ ဆက္ေရး ျဖစ္ခဲ့တယ္။
အိမ္ႏွင့္လူ၊ ပိုက္ဆံႏွင့္လူ စတဲ့ လူစီးရီးလိုက္ ဝတၳဳတိုေတြကို ဘယ္လို စိတ္ကူးနဲ႔ ဆရာ ေရးျဖစ္ခဲ့ တာလဲ။
အမွန္ေတာ စီးရီးလိုက္ ေရးဖို႔ အစီအစဥ္ မရွိပါဘူး။ ပထမဆံုး စေရးတာ “တိမ္ႏွင့္လူ”၊ အဲဒီ ဝတၳဳကို ႀကိဳက္တဲ့သူ ေတာ္ေတာ္ မ်ားတယ္။ငါးသိုင္းေခ်ာင္း ဝံသာဆို သံုး၊ ေလးေခါက္ ဖတ္မိတယ္လို႔ လာေျပာတယ္။ အယ္ဒီတာကလည္း ဆက္ေရးဖို႔ တုိက္တြန္းတယ္။ ဒါနဲ႔ စိတ္ကူးရၿပီး ဆက္ေရး ျဖစ္သြားတာ။
ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ ျဖစ္ဖို႔နဲ႔ ဝတၳဳတိုတစ္ပုဒ္ ျဖစ္ဖို႔ ဆရာ အားစိုက္ရတဲ့ အပိုင္းမွာ ဘယ္လို ကြာျခားမႈ ရွိပါသလဲ။
ကၽြမ္းက်င္ရာ လိမၼာေပါ့။ ကိုယ္ကေတာ့ ဝတၳဳေရာ၊ ကဗ်ာေရာ ေရးတဲ့သူ အေနနဲ႔ ေျပာရမယ္ ဆိုရင္ ကဗ်ာ ေရးရတာ ပို ခက္တယ္။
“တာရာလင္းႏြယ္” အမည္နဲ႔ သိပၸံဝတၳဳေတြ ေရးျဖစ္ခဲ့တာက…
ကၽြန္ေတာ္က science fictionေတြ သေဘာက်တယ္။ ရွဳမဝမွာ ကိုေက်ာ္စိန္မင္း ေရးတဲ့ သိပံၸဝတၳဳေတြ သေဘာ က်ေတာ့ ေရးခ်င္စိတ္ ေပၚလာၿပီး ဒဂုန္မဂၢဇင္းမွာ ေရးျဖစ္သြားတယ္။ အာသာစီကလပ္၊ အိုင္းဇက္အက္စီေမာ့ တို႔ ဝတၳဳ ေတြဖတ္ၿပီး အမွီးေရးတာပါ။ ပင္ကိုေရးက တစ္ပုဒ္၊ ႏွစ္ပုဒ္ ေလာက္ပဲရွိတယ္။
“ရဲသွ် ႏၱီ” ကေလာင္နဲ႔ “သႏၱ ရသ လြင္ျပင္” ဆိုၿပီး ဘာသာေရး ေဆာင္းပါးေတြ ဘယ္လို ေရးျဖစ္ ခဲ့တာလဲ ဆရာ။
အဲဒါ ဒဂုန္မဂၢဇင္းမွာ ေရးခဲ့တာ။ စာအုပ္အျဖစ္ ႏွစ္အုပ္ ထြက္သြားတယ္။ “ဖတ္ၾကည့္ရင္ သိလိမ့္မယ္”၊ “မ်က္စိ ထဲက ဆူး”တုိ႔ ဘာတို႔ေပါ့။ ပညာတတ္လူငယ္ေတြ ဦးေႏွာက္ထဲ ဘာသာေရးအသိ ဝင္ေစခ်င္တဲ့ ေစတနာနဲ႔ ေခါင္းစဥ္ ေပးတာကအစ “ပန္းပြင့္ကိုယ္ေပၚက သကၠာလိပ္ျပာ”ဆိုတာမ်ိဳး၊ လူငယ္ႀကိဳက္ေပးၿပီး ေရးခဲ့တယ္။ လယ္တီ ဆရာေတာ္ နဲ႔ မိုးကုုတ္ ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ရဲ႕ စာအုပ္ေတြ အမ်ားႀကီးရွိေပမဲ့ လူငယ္ေတြၾကားထဲ မေရာက္ဘူးေလ။ ဒါေၾကာင့္ လူငယ္ေတြကို ဦးတည္ၿပီိး အက္ေဆး ဆန္ဆန္ေလးေတြ ေရးခဲ့တာ။ စေရးကတည္းက စရဏ၊ အဲဒီေနာက္ သီလ၊ သမာဓိခန္း၊ ေနာက္ဆံုး ဝိပသနာ အဆင့္ထိ ေရာက္သြားတယ္။ သႏၳ လြင္ျပင္(တစ္) နဲ႔ (ႏွစ္)ေတာင္ မတူဘူး။ (ႏွစ္) က လူငယ္ေတြ ဖတ္လို႔ မရဘူး။ ဘာသာေရးဆိုတာ ဆံုးခန္းတိုင္ေအာင္ေျပာမွ၊ ဒါနဲ႔ပဲ ေနာက္ပိုင္းမွာ က်ယ္ျပန္႔သြားခဲ့တယ္။
“မူယာ ပံုေျပာမယ္” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ စကားေျပာ အက္ေဆးေတြ ေရးျဖစ္တဲ့ အေၾကာင္းက……
ကိုယ္ကအစကတည္းက ဟာသဥာဏ္ နည္းနည္း ရွိတယ္၊ ဆရာဇဝန တို႔၊ ဆရာၾကပ္ကေလး တို႔ ေရးတာ ေတြလည္း ႀကိဳက္တယ္။ ၾကံဳတိုင္း ေျပာပါတယ္။ အဲဒါ ကိုယ့္ အိုင္ဒီယာ မဟုတ္ဘူး၊ ဆရာဇဝန ရဲ႕ အိုင္ဒီယာ၊ “အပါ ပံုေျပာမယ္”ဆိုတာ ရွိတယ္။ ကေလးေလးက ဗုဒၶဝင္ နိပါတ္ ဂႏၱဝင္ပံုျပင္ေတြကို သူ႔အျမင္ သူ႔အေတြးနဲ႔ က်ယ္က်ယ္ ျပန္႔ျပန္႔ ေျပာတာေပါ့။ ဆရာဇဝနဆီက ပံုစံေလးကို ယူလိုက္တာပါ။ “အပါ”ေနရာမွာ “မူယာ” ထည့္လိုက္တာေပါ့။
ဇာတ္ညႊန္ေရးတဲ့ အပိုင္းကိုလည္း ေျပာျပပါဦးဆရာ။
ဇာတ္ညႊန္းက ေပါ့ေပါ့ပါးပါးပဲ။ ပိုက္ဆံရွာဖို႔ သက္သက္ေလာက္ပဲ။ screen play ေခၚတာေပါ့။ ဘယ္သူက ဘာေျပာ၊ ဘယ္သူက ဘာဝင္ေျပာ အဲဒီ ေလာက္ပဲ။ camera angle ေတြ၊ movement ေတြ ထည့္ေရးေတာင္မွ ဒါေတြကို ဒါရိုက္တာေတြက မသံုးႏိုင္ဘူး။ သူတို႔မွာလည္း အခက္အခဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႔။ ဒီေတာ့ လြယ္လြယ္ေပါ့ေပါ့ပဲ ေရးလိုက္တယ္။ အင္မတန္ ေလးနက္ၿပီး အႏုပညာေျမာက္တဲ့ ဇာတ္ညႊန္းမ်ိဳး ေရးဖို႔ အခြင့္မသာပါဘူး။
ဆရာ ဘာစာအုပ္ေတြ ဖတ္သလဲ သိပါရေစ။
ျမန္မာ စာေပေလာက စာအုပ္ အကုန္နီးပါးေလာက္ ဖတ္ဖူးတယ္။ သိပံၸေမာင္ဝ၊ ဆရာေဇာ္ဂ်ီ၊ ဆရာမင္းသုဝဏ္၊ ကဗ်ာဆိုရင္ ေဒါင္းႏြယ္ေဆြ၊ ဝတၳဳဆိုရင္ ခင္ႏွင္းယု၊ တကၠသိုလ္ဘုန္းႏိုင္၊ ၾကည္ေအး၊ ရန္ကုန္ဘေဆြ၊ ဗန္းေမာ္ တင္ေအာင္ တို႔ ထြက္သမွ် စာအုပ္ေတြ အကုန္ ဖတ္ဖူးတယ္။ ဂႏၱဝင္စာေပ၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္စာေပ၊ ကိုးခန္းပ်ိုဳ႕၊ ရာမ ရကန္၊ ရတုဆိုလည္း နတ္သွ်င္ေနာင္၊ နဝေဒးရတုေပါင္းခ်ဳပ္ေတြ ဖတ္တယ္။ စာကေတာ့ မေရြးတာ ေကာင္းတယ္။ စာ ဆိုရင္ ဖတ္သင့္ ဖတ္ထိုက္တဲ့စာ အကုန္ဖတ္ ပါတယ္။ ဆရာႀကီး ေရႊဥေဒါင္းတို႔၊ ဒဂုန္ေရႊမွ်ား တို႔ ဖတ္တယ္။
အခု ေနာက္ပိုင္း ရသစာေပ အားနည္းလာတယ္လို႔ ေျပာသံေတြ ၾကားလာ ရပါတယ္။ ဆရာ႔အျမင္ ကေရာ ဘယ္လို ရွိပါသလဲ။
ရသ စာေပက အားမနည္းပါဘူး။ ရသစာေပမွာလည္း ဘာကိုဆိုခ်င္မွန္း မသိဘူး။ literary လား၊ တကယ္အဆင့္ျမင့္ စာေပေျပာတာလား။ entertain- ment ေျပာတာလား။ commercial အေပ်ာ္ဖတ္ ေျပာတာလား။ သူ႔ဟာ နဲ႔ သူ ရွိေနတာပဲ။ သုတ စာေပေတြ အားေကာင္း လာတာကို ျမင္ၿပီးမွ ရသဘက္မွာ အားနည္းတယ္ လို႔ ထင္တာ။ သုတစာေပ ဆိုတာလည္း ရွိကိုရွိသင့္တယ္။ ကိုေက်ာ္ဝင္းတို႔၊ ေမာင္စူးစမ္း တို႔ အမ်ားႀကီးပါပဲ။ အဲဒီစာေပကလည္း လက္ကမ္း ႀကိဳရမယ့္ စာေပပဲ။ တုိင္းျပည္ တိုးတက္ဖို႔ အတြက္ အသိဥာဏ္ ဖြင့္ေပးလို႔ အ ေထာက္အပံ့ ျဖစ္တဲ့ စာေပပါ။ ရသစာေပ နဲ႔ သုတစာေပက ရန္ဘက္မဟုတ္ဘူး။ ႏိုင္ငံတကာမွာလည္း ရွိတယ္၊လူရွိရင္ ခံစားမႈလည္း ရွိတယ္။ ခံစားမႈ ဆိုတာ ရသေပါ့။ ခံစားမႈ ရွိေနသေရြ႕ ရသစာေပ ဆိုတာ ေပ်ာက္သြားစရာ၊ တံုးသြားစရာ အေၾကာင္း မရွိဘူး။ ကိုယ့္အျမင္ကေတာ့ ရသေတြ ပိုေတာင္ စံုလာေသး တယ္။ ဥပမာ အၾကည္ေတာ္တို႔ ဆိုရင္ ဟာသရသေပါ့။ သတိုးေတဇဆို သယာနကရသေပါ့။ ရသကို စံုေနတာပဲ။ အခ်စ္ဆို လည္း အခ်စ္၊ စံုေထာက္ဆိုလည္း စံုေထာက္ ထြန္းကားပါတယ္။ စာ စဖတ္သူေတြလည္း အေတြးအေခၚျမင့္တဲ့့ စာမ်ိဳးမဖတ္ ႏိုင္ဘူး။ စာဖတ္သက္ ရင့္လာရင္ေတာ့ စာအုပ္ကို ေရြးခ်ယ္ ဖတ္တတ္လာတယ္။ ရသစာေပ မယုတ္ေလ်ာ့ဘူးလို႔ ေျပာရမယ္။
အခု လက္ရွိ မဂၢဇင္းေတြမွာ ေၾကာ္ျငာေတြ မ်ားၿပီး ဖတ္စရာ နည္းေနတယ္၊ အရင္က မဂၢဇင္းေတြလို မဟုတ္ေတာ့ဘူးလို႔ ေျပာသူေတြ ရွိတယ္။ ဆရာ ျဖတ္သန္းခဲ့တဲ့ အေတြ႔အၾကံဳ အရ အရင္ မဂၢဇင္းေတြနဲ႔ အခု မဂၢဇင္းေတြၾကားက အကြာအဟကိုေရာ ဘယ္လို ျမင္မိပါသလဲ။
ေခတ္အလိုက္ ေျပာင္းလဲလာတာကိုေတာ့ လက္ခံရမွာပါပဲ။ တို႔ေရးတုန္းက ရွဳမဝ ရွိတယ္။ မိုးေဝက ၁၉၆၈ မွ ေပၚတာ။ တို႔စေရးတုန္းက ၁၉၆၅၊ ရွဳမဝ နဲ႔ ေသြးေသာက္ရွိတယ္။ ဟိုဘက္ကို ျပန္ၾကည့္လိုက္ေတာ့ ျမဝတီ နဲ႔ ေငြတာရီ ရွိတယ္။ တို႔က ျမဝတီနဲ႔ ေငြတာရီမွာ မေရးဘူး။ ကိုယ့္မူနဲ႔ကိုယ္ေပါ့။ ရွဳမဝပဲေရးတယ္။ ေသြးေသာက္လည္း မေရးျဖစ္ ခဲ့ဘူး။ ဒဂုန္မဂၢဇင္း က ၁၉၈၀ ေက်ာ္မွ ေပၚတာ။ အဲဒီေတာ့ ေရးရတာ ေတာ္ေတာ္ခက္တယ္။ သူတုိ႔ အရင္တုန္းက မူက တစ္မ်ိဳး ရွိတယ္။ ရွဳမဝက literature သူ႔ဘာသာသူ သြားတယ္။ အဲဒီဘက္သြားေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက နာမည္ႀကီးတဲ့ ေမရီျမင့္တို႔၊ ေဇယ်ာႀကီးတို႔ိအေၾကာင္း ပါစရာ မလိုဘူး။ တစ္ခါမွလည္း မပါဖူးဘူး။ ဒီေခတ္က်ေတာ့ တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု ကူးလူးဆက္ဆံမႈ ရွိလာတယ္။ ေခတ္ကိုက ေတာင္းဆိုတာ။ မဂၢဇင္းေတြက ကြာလတီေကာင္းလာတယ္။ ေၾကာ္ျငာလည္း ပါရမယ္။ စာအုပ္ တစ္အုပ္က ၂၅၀၀ ေရာင္းေပမဲ့ အကုန္အက်က ၃၅၀၀ ေလာက္ရွိတယ္။ ေစာင္ေရမ်ားမ်ားရိုက္ေလ သူတို႔ ထက္ရွံဳးေလ ျဖစ္မွာပဲ။ ဘာနဲ႔ ခုရမလဲဆိုေတာ့ ေၾကာ္ျငာနဲ႔ ခုရမယ္။ ႏိုင္ငံတကာမွာလည္း ဒီအတိုင္းပဲ။ စာေတြက ေတာ့ ပ်ံ႕သြားတာေပါ့။ တို႔လည္း အရင္တုန္းကဆို အကန္႔နဲ႔ ေရးတယ္။ အခုေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ရတီမွာလည္း ေရးတယ္။ Facesမွာလည္း ေရးတယ္၊ Beaulty Max မွာလည္းေရးတယ္။ မဂၢဇင္း၊ ဂ်ာနယ္ေတြမ်ားလာေတာ့ ေရာသြားတဲ့ သေဘာပါပဲ။ ပို႔စ္ေမာ္ဒန္ သေဘာကိုက pop culture နဲ႔ high literature ေပါ့။ သူက အေရာအေႏွာပဲ။ အင္ဒီဝါးဟိုးလ္ တို႔က စတာ။ ဆရာေဇာ္ဂ်ီလည္း ခဏခဏ ေျပာတယ္။ အဆင့္ျမင့္ အႏုပညာဆိုတာ မရွိေတာ့ဘူးတဲ့။ တကယ္ေတာ့ high literature နဲ႔ pop culture ေရာသြားတဲ့ သေဘာပါပဲ။ လက္ခံ ရမွာပါ၊ ဒါက ျပႆနာ မဟုတ္ဘူး။
အနာဂတ္မွာ ဆရာ ဘယ္လို စာေတြကို ဦးစားေပး ေရးဖြဲ႕သြားခ်င္လဲ။
ကဗ်ာ၊ ဝတၳဳ၊ ေဆာင္းပါး ၾကံဳသလိုေပါ့ေလ။ ကဗ်ာကေတာ့ အခုတေလာ သိပ္မေရးျဖစ္ဘူး။ ဝတၳဳတိုဘက္ အား သန္တယ္။ အဓိက ရည္းမွန္းကေတာ့ ေမာ္ဒန္ဝတၳဳရွည္ ေရးဖို႔ စီစဥ္ထားတာ ရွိတယ္။ အနည္းဆံုး သံုးအုပ္ေလာက္ေတာ့ ေရးျဖစ္လိမ့္မယ္။
ေအာင္ျမင္တဲ့ စာေရးဆရာျဖစ္ခ်င္တဲ့ သူေတြ၊ စာေရးဖို႔ ဝါသနာပါသူေတြ အတြက္ ဆရာ ဘယ္လို အၾကံဥာဏ္မ်ိဳး ေပးခ်င္ပါသလဲ။
မ်ားမ်ားဖတ္၊ မ်ားမ်ားေရးေပါ့။ အဲဒါ အဓိကက်ပါတယ္။ ေလ့က်င့္မႈေပါ့။ practice makes perfect ပဲေလ။ မ်ားမ်ား ေရးရင္ မ်ားမ်ား တိုးတက္လာမယ္။ မ်ားမ်ားေရးဖို႔ ဆိုတာလည္း မ်ားမ်ား ဝမ္းစာျပည့္ဖို႔ လိုတယ္။ ဝမ္းစာျပည့္ဖို႔ ဆိုတာ စာမ်ားမ်ား ဖတ္ၿပီး မ်ားမ်ား ေရးၾကည့္ပါလို႔ ေျပာခ်င္ပါတယ္။
